Hoeveel brengt een pensioenplan (VAPZ) voor zelfstandigen op?

Meer dan 600.000 zelfstandigen in ons land bouwen een extra pensioenkapitaal op via een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen, een pensioenplan voor zelfstandige bedrijfsleiders of een combinatie van beide. Hoe werkt dat? En welke voordelen biedt de overheid aan zelfstandigen die zelf sparen voor hun pensioen?

Zelfstandigen die op hoogstens tien jaar van de pensioenleeftijd staan, hadden begin 2023 via die verschillende formules gemiddeld al 98.832 euro aan aanvullend pensioenkapitaal opgebouwd, blijkt uit een overzicht van PensionStat, dat statistieken over pensioenopbouw in ons land bijhoudt. De verschillen waren echter groot. Zo bedroeg de mediaan, het bedrag waar de helft onder en de andere helft boven zat, 34.387 euro.

VAPZ

Zes op de tien zelfstandigen die een aanvullend pensioen opbouwen op basis van hun beroepsactiviteit sparen via een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen, een VAPZ. Dat is een formule waarbij ze elk jaar 8,17% van hun netto belastbaar beroepsinkomen van 3 jaar geleden in een pensioenplan kunnen storten, met voor 2024 een maximum van 3.965,17 euro. Dit bedrag mogen ze aftrekken van hun beroepsinkomsten van het lopende jaar, zodat het inkomen waarop ze belastingen moeten betalen zakt. De storting levert daardoor een belastingbesparing op tegen het hoogte tarief waarin het inkomen valt. Vanaf 29.920 euro is dat 45% plus gemeentebelasting, vanaf 48.320 euro zelfs 50% plus gemeentebelasting. Bovendien zakt daardoor ook het bedrag waarop de sociale lasten worden berekend. Op die manier is de VAPZ de formule met het grootste totale fiscale voordeel.

Sociaal VAPZ

Er bestaat ook een mogelijkheid om een VAPZ met extra bescherming af te sluiten, waardoor de pensioenopbouw via een solidariteitsmechanisme wordt voortgezet bij arbeidsongeschiktheid, invaliditeit of moederschapsrust. Zelfstandigen die hiervoor kiezen kunnen tot 9,40% van hun beroepsinkomsten sparen, met voor 2024 een maximum van 4.562,82 euro.

Het sparen voor een VAPZ of een Sociaal VAPZ gebeurt via een tak21-spaarverzekering. Dat is een spaarformule waarbij een verzekeringsmaatschappij aan de spaarder belooft dat hij bij diens pensionering of bij diens overlijden het gespaarde bedrag, na aftrek van belastingen, zal uitkeren.

De opbrengst van de spaarformule bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een gewaarborgde basisrente. Bovenop die basisrente kan jaarlijks nog een winstdeelneming worden gegeven als de verzekeraar erin slaagt om de storting met winst te herbeleggen en zijn financiële toestand dat toelaat.

Pensioenplan voor zelfstandige bedrijfsleiders

Zelfstandige bedrijfsleiders met een vennootschap hebben nog een bijkomende mogelijkheid om een extra pensioenkapitaal op te bouwen. Zij kunnen via hun vennootschap een individuele pensioentoezegging (IPT) onderschrijven. 13% van de zelfstandigen maakte er begin 2023 ook gebruik van. De premies worden betaald via de vennootschap en zijn dus fiscaal aftrekbaar waardoor men geniet van een optimaal fiscaal voordeel.

27% van de zelfstandigen combineert een eigen VAPZ met een pensioenplan via zijn of haar onderneming.

Het overzicht dat PensionStat begin 2023 maakte, leert dat driekwart van alle zelfstandigen met een aanvullend pensioenplan op dat moment nog steeds spaarde. Een kwart was passief aangesloten wegens een vroegere zelfstandige activiteit.

Zowel bij mannen als bij vrouwen, zat het hoogste aantal aangesloten zelfstandigen (bijna 193.000) bij de 46- tot 55 jarigen. Ongeveer 43% van de aangesloten zelfstandigen was jonger dan 45 jaar.

Aangeslotenen met enkel een VAPZ-overeenkomst uit de leeftijdscategorie 56 tot 65 jaar hadden gemiddeld 22.685 euro gespaard. De groep met enkel een spaarplan via de vennootschap kwam aan gemiddeld 130.042 euro. In de groep die beide combineerde, was dat 203.237 euro.